ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΦΗΒΕΙΑ 

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ - ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

ΔΑΙΔΑΛΟΣ - ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

20250 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ)

Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Κείμενο 1

Το παρακάτω συντομευμένο κείμενο είναι των Φ. Ντολτό & Κ. Ντολτό-Τόλιτς, Έφηβοι: Προβλήματα και ανησυχίες, εκδόσεις Πατάκη, 1996, σσ.15-18. Διασκευή.

Τι είναι η εφηβεία;

Η εφηβεία είναι η περίοδος της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία κι έχει για κέντρο της την ήβη. Για να πούμε την αλήθεια, τα όριά της είναι ασαφή.

Αυτό με το οποίο μοιάζει περισσότερο είναι αναμφίβολα η γέννηση, κατά την οποία μας χωρίζουν από τη μητέρα μας κόβοντας τον ομφάλιο λώρο. Συχνά όμως ξεχνάμε ότι ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί υπήρχε ένα εξαιρετικό όργανο σύνδεσης, ο πλακούντας, που μας έφερνε ό,τι ήταν απαραίτητο για την επιβίωσή μας και συγκρατούσε πολλές επικίνδυνες ουσίες που κυκλοφορούσαν στο μητρικό αίμα. Χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατη η ζωή πριν από τη γέννηση. Στη γέννηση όμως πρέπει οπωσδήποτε να τον αποχωριστούμε, για να μπορέσουμε να ζήσουμε. Η εφηβεία είναι σαν μια δεύτερη γέννηση που γίνεται προοδευτικά. Πρέπει ν' αφήσουμε σιγά σιγά την οικογενειακή προστασία, όπως αφήσαμε κάποτε τον προστατευτικό πλακούντα. […] Νιώθουμε ότι το ν' αποχωριστούμε μια μέρα τους γονείς μας είναι ζωτικής σημασίας για μας. Αυτό σημαίνει ήδη ότι κάποια μορφή σχέσης μαζί τους πρέπει να αλλάξει. Θέλουμε να φτιάξουμε μια διαφορετική ζωή. Ποια ζωή όμως; Δε θέλουμε πάντοτε να έχουμε την ίδια ζωή με τη δική τους. […]

Οι αστακοί – όταν αλλάζουν εξωτερικό περίβλημα – χάνουν κατ' αρχήν το παλιό και μένουν χωρίς καμία άμυνα όσο χρόνο χρειάζεται να φτιάξουν ένα καινούριο. Σε όλο αυτό το διάστημα κινδυνεύουν πολύ. Στους εφήβους συμβαίνει περίπου το ίδιο. Και το να φτιάξουν ένα καινούριο περίβλημα στοιχίζει τόσα δάκρυα και τόσο ιδρώτα, που είναι λιγάκι σαν να το πληρώνουν με αίμα. Στα λημέρια του ανυπεράσπιστου αστακού παραμονεύει πάντοτε ένα μουγγρί, που είναι έτοιμο να τον κατασπαράξει. Η εφηβεία είναι το δράμα του αστακού! Το δικό μας «μουγγρί» είναι όλα τα απειλητικά πράγματα που βρίσκονται μέσα μας αλλά και έξω από μας και που συχνά δεν τα συλλογιζόμαστε. Το «μουγγρί» ίσως είναι το μωρό που κάποτε υπήρξαμε, που δε θέλει να εξαφανιστεί και που φοβάται μήπως χάσει την προστασία των γονιών του. Μας κρατά στην παιδική ηλικία και εμποδίζει να γεννηθεί ο μελλοντικός ενήλικος εαυτός μας. […]

Κείμενο 2

Δαίδαλος

Απόσπασμα από το ποίημα Δαίδαλος του Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), το οποίο δημοσιεύτηκε στη συλλογή Λυρικός Βίος Ε', Ορφικά. Εκδόσεις Ίκαρος, 2000.

Μοίρα στον Ίκαρο ήταν να πετάξει

και να χαθεί… Τι[1], ως ήβρε σταφνισμένες[2]

τις φοβερές της λευτεριάς φτερούγες

απ' τον τρανό πατέρα του μπροστά του,

η νιότη έριξε μόνη το κορμί του

στον κίντυνο, κι αν ίσως δεν μπορούσε

το μυστικό, το αγνό τους νά 'βρει ζύγι!

Και συνταράζει αρίζωτους ανθρώπους

στον πόνο, συνταράζει τις γυναίκες,

πάνω απ' το μέγα πέλαγο να βλέπουν

εφηβικό κορμί σαν ένας γλάρος

ν' ανεμοδέρνεται όρθιο και, ξάφνου,

να χάνεται απ' τα μάτια τους.

Και τότε,

τη θάλασσα όλη, λες, σαν ένα δάκρυ

τη συλλογιούνται ατέλειωτο, σα θρήνο

πυκνό πολύ, που, τ' όνομα του εφήβου

ως λέει και ξαναλέει, από το ίδιο

παίρνει ψυχή και νόημα κι άξιον ήχο…

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ 1

1ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Να αποδώσεις συνοπτικά σε 70 περίπου λέξεις την απάντηση που δίνουν οι συγγραφείς του Κειμένου 1 στο ερώτημα του τίτλου (Τι είναι εφηβεία;).

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Στο Κείμενο 1 αξιοποιείται η μέθοδος της αναλογίας, μιας εκτεταμένης δηλαδή μεταφοράς ή παρομοίωσης, προκειμένου οι συγγραφείς να αναπτύξουν τις σκέψεις τους για την εφηβεία. Να καταγράψεις τα χωρία στα οποία εντοπίζονται οι δύο αναλογίες (μονάδες 2) και τα μέρη από τα οποία αποτελούνται.(μονάδες 8)

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)

Στα ακόλουθα χωρία του Κειμένου 1 να σχολιάσεις τον ρόλο των σημείων στίξης:

α. Συχνά όμως ξεχνάμε ότι ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί υπήρχε ένα εξαιρετικό όργανο σύνδεσης, ο πλακούντας, που μας έφερνε ό,τι ήταν απαραίτητο για την επιβίωσή μας… (των κομμάτων)

β. Ποια ζωή όμως; (του ερωτηματικού)

γ. Οι αστακοί – όταν αλλάζουν εξωτερικό περίβλημα – χάνουν κατ' αρχήν το παλιό και μένουν χωρίς καμία άμυνα όσο χρόνο χρειάζεται να φτιάξουν ένα καινούριο. (διπλή παύλα)

δ. Η εφηβεία είναι το δράμα του αστακού! (του θαυμαστικού)

ε. Το δικό μας «μουγγρί» είναι όλα τα απειλητικά πράγματα που βρίσκονται μέσα μας, αλλά και έξω από μας και που συχνά δεν τα συλλογιζόμαστε. (των εισαγωγικών)

ΘΕΜΑ 2 (Μονάδες 30)

Σε ένα κείμενό σας που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να αναφερθείτε σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι στις σχέσεις με τους γονείς τους στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους. Ποια χαρακτηριστικά πιστεύετε ότι πρέπει να διέπουν τις σχέσεις εφήβων-γονέων προκείμενου να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. (Λέξεις 300-350)

ΘΕΜΑ 3 (Μονάδες 20)

Με ποια εκφραστικά μέσα ο ποιητής αποτυπώνει τον θρήνο για την απώλεια του Ίκαρου;

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Ποια συναισθήματα σάς δημιουργεί, κατά την ανάγνωση του Κειμένου 2, ο χαμός του εφήβου; (μονάδες 5) Ποιες είναι οι αντιδράσεις για τον χαμό του; (μονάδες 5) Θεωρείς δικαιολογημένη ή όχι τη θυσία του; (μονάδες 5) Να αναπτύξεις τις σκέψεις σου σε ένα κείμενο 130-150 λέξεων.

Μονάδες 15

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

1 ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Τι είναι η εφηβεία;

• Μεταβατική περίοδος από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση με ασαφή όρια.
• Μοιάζει με τη αποκοπή του μωρού από τον πλακούντα κατά τη γέννηση (ο έφηβος αναπτύσσει διαφορετικές, λιγότερο εξαρτημένες σχέσεις με τους γονείς του).
• Μοιάζει με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει ο αστακός από το μουγγρί, όταν αλλάζει το εξωτερικό του περίβλημα.

2 ο υποερώτημα (μονάδες 10)

1η αναλογία: «Αυτό με το οποίο μοιάζει … πλακούντα»

Εφηβεία και γέννηση (απομάκρυνση από τους γονείς / αποκοπή από τον πλακούντα)

2η αναλογία: «οι αστακοί … ενήλικος εαυτός μας»

Εφηβεία και αστακός (ευάλωτοι οι έφηβοι από εξωτερικές απειλές / ευάλωτος ο αστακός όταν αλλάζει εξωτερικό περίβλημα και απειλείται από το μουγγρί)

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)

α. Κόμματα: προσδιορισμός όρου, διευκρίνηση (επεξήγηση)

β. ερωτηματικό: προβληματισμός, κινητοποίηση του ενδιαφέροντος

γ. διπλή παύλα: προϋπόθεση, σχόλιο, διευκρίνηση

δ. θαυμαστικό: έκπληξη, έμφαση ε. εισαγωγικών: μεταφορά

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Συναισθηματικό κλίμα για τον χαμό του εφήβου: θλίψη, οδύνη, λύπη, στενοχώρια, έκπληξη, θαυμασμό κ.ά.

Αντιδράσεις για τον χαμό του εφήβου:

• Θλίβονται ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν βιώσει τον πόνο («αρίζωτους ανθρώπους στον πόνο»)
• Θλίβονται οι γυναίκες, καθώς βλέπουν τον Δαίδαλο να πέφτει στη θάλασσα
• Η θάλασσα φαίνεται στους ανθρώπους ότι μοιάζει με ένα δάκρυ εκφράζοντας τη λύπη και τον θρήνο για τον χαμό του εφήβου.

Προσωπική άποψη: Η θυσία του Δαίδαλου είναι δικαιολογημένη, γιατί θυσιάστηκε για το ιδανικό της Ελευθερίας («τις φοβερές της λευτεριάς φτερούγες»). Ο εφηβικός ενθουσιασμός τον οδήγησε να αψηφήσει τον κίνδυνο και να σκοτωθεί. Μπορεί το γεγονός του χαμού ενός νέου ανθρώπου να μας δημιουργεί μεγάλη λύπη, αλλά ο λόγος του χαμού του μάς γεμίζει ελπίδα και αισιοδοξία για το γεγονός ότι κάποιοι νέοι άνθρωποι αγωνίζονται για τα ιδανικά και τις αξίες τους.

[1] τι: γιατί

[2]σταφνισμένες: ισοζυγιασμένες

ΠΟΙΗΜΑ: ΔΑΙΔΑΛΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ (ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ)